Jak dobrać prawidłowy rozmiar cewnika u dziecka?
Cewnikowanie pęcherza moczowego jest powszechną procedurą w praktyce pediatrycznej, stosowaną do wielu celów diagnostycznych i terapeutycznych. Istnieje jednak bardzo niewiele zaleceń dotyczących wyboru optymalnego rozmiaru cewnika na podstawie wieku lub masy ciała dziecka.
Odpowiedni rozmiar cewnika powinien umożliwiać skuteczny drenaż moczu, jednocześnie nie powodując uszkodzeń mechanicznych. Z kolei nieodpowiedni dobór rozmiaru cewnika może prowadzić do takich powikłań jak uszkodzenie cewki moczowej, obecność krwi w moczu (krwiomocz) lub zwiększone ryzyko zakażeń układu moczowego (ZUM).
W tym artykule przedstawimy wytyczne i praktyczne wskazówki dotyczące doboru rozmiaru cewnika u dzieci, omówimy najczęstsze wyzwania oraz zaprezentujemy pomocne wzory matematyczne opracowane w tym celu.
Jak zmierzyć wielkość cewnika?
Rozmiar cewników urologicznych opisuje się przy użyciu skali Charrière (CH), w której 1 CH odpowiada 0,33 mm średnicy zewnętrznej cewnika. Nazwa skali pochodzi od jej twórcy, Josepha-Frédérica-Benoîta Charrière’a, XIX-wiecznego paryskiego producenta narzędzi chirurgicznych. Na przykład cewnik o rozmiarze 12 CH ma średnicę 4 mm (12 podzielone przez 4). Wraz ze wzrostem wartości CH, zwiększa się zewnętrzna średnica cewnika. Warto zauważyć, że skala CH odnosi się wyłącznie do średnicy zewnętrznej cewnika, a nie do średnicy wewnętrznej czy długości drenu cewnika.
| Kolor zakończenia cewnika | Rozmiar cewnika | Średnica cewnika | |
|---|---|---|---|
| Jasno-zielony | 6 CH | 2 mm | |
| Błękitny | 8 CH | 2,7 mm | |
| Czarny | 10 CH | 3,3 mm | |
| Biały | 12 CH | 4 mm | |
| Zielony | 14 CH | 4,7 mm | |
| Pomarańczowy | 16 CH | 5,3 mm | |
| Czerwony | 18 CH | 6 mm | |
| Zółty | 20 CH | 6,7 mm | |
Aktualne praktyki – dobór rozmiaru cewnika ze względu na wiek dziecka
Współcześnie rozmiar cewnika moczowego jest najczęściej dobierany w zależności od wieku dziecka. W zależności od opracowania, rozmiar cewnika można starać się oszacować według poniższej tabeli:
| Wiek | Rozmiar cewnika |
|---|---|
| Wcześniak | 5 CH |
| Noworodek | 6 CH |
| 3 miesiące - 4 lata | 8 CH |
| 6 lat | 10 CH |
| 8 lat | 12 CH |
| >12 lat, nastolatek | 14 CH |
Należy jednak pamiętać, że powyższe wytyczne są jedynie szacunkowe i nie powinny stanowić podstawowego kryterium w wyborze rozmiaru cewnika. Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy i oceny przez wykwalifikowany personel medyczny
Uwaga: Ponieważ cewka moczowa jest w stanie tolerować duże rozmiary cewnika, np. 3-letni chłopiec może być w stanie tolerować cewnik o rozmiarze 14 CH, lekarze mogą zalecić większe rozmiary niż te w powyższej tabeli, aby stymulować bardziej efektywne odprowadzanie moczu i skrócić czas opróżniania.
Dobór rozmiaru cewnika ze względu na masę dziecka
Tradycyjny dobór cewnika w oparciu o wiek pacjenta nie zawsze okazuje się być precyzyjną metodą. W przypadku pacjentów pediatrycznych różnice w masie ciała i budowie fizycznej są znaczące, nawet w obrębie tej samej grupy wiekowej.
Aby rozwiązać problemy i niedoskonałości związane z dotychczasowym podejściem do doboru rozmiaru cewników u dzieci, Dr. Matjaž Kopač, w oparciu o opublikowane zależności pomiędzy wiekiem dziecka, masą ciała i rozmiarem cewnika moczowego, a także osobistymi doświadczeniami, w swojej pracy naukowej „Formula estimation of appropriate urinary catheter size in children” zaproponował nowe podejście i poniższy wzór pozwalający oszacować odpowiedni rozmiar cewnika na podstawie masy dziecka:
Rozmiar cewnika (CH) = (masa ciała w kg ÷ 3) + 4
Wyniki uzyskane przy użyciu tego wzoru na rozmiar cewnika należy zaokrąglić do najbliższego dostępnego rozmiaru cewnika moczowego i stosować wyłącznie w przypadku dzieci o wadze do 30 kg.
Przykład zastosowania wzoru:
Dla dziecka o masie 18 kg obliczenie wygląda następująco:
- Podziel masę ciała przez 3: 18 ÷ 3 = 6
- Dodaj 4: 6 + 4 = 10 CH
Dobór rozmiaru cewnika w zależności od wieku i masy dziecka można również starać się oszacować na podstawie poniższej tabeli1:
| Waga ciała | Rozmiar cewnika |
|---|---|
| Noworodek/małe niemowlę 3 - 5 kg | 5 - 8 CH |
| Niemowlę 6 - 9 kg | 5 - 8 CH |
| Małe dziecko 10 - 11 kg | 8 - 10 CH |
| Dziecko 12 - 14 kg | 10 CH |
| Dziecko 15 - 18 kg | 10 - 12 CH |
Zastosowanie i ograniczenia wzoru w praktyce klinicznej
Proponowany wzór może być szczególnie przydatny w sytuacjach wymagających szybkich decyzji, na przykład podczas nagłych przypadków medycznych. Dzięki prostocie obliczeń personel medyczny może łatwo przygotować odpowiedni sprzęt, co nie tylko oszczędza czas, ale także zmniejsza ryzyko komplikacji.
Chociaż wzór Kopača jest prosty i skuteczny, nie zastępuje on profesjonalnej oceny klinicznej. Każdy pacjent powinien być traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem jego budowy anatomicznej, historii medycznej i specyficznych okoliczności klinicznych. Dlatego wzór ten należy traktować jako narzędzie wspomagające, a nie jedyne kryterium decyzyjne.
Najczęstsze błędy przy doborze rozmiaru cewnika
- Stosowanie cewnika „na oko” bez analizy wieku i masy ciała pacjenta: Może prowadzić do wyboru zbyt małego lub zbyt dużego rozmiaru.
- Zbyt szybkie wprowadzanie cewnika: Może powodować uszkodzenie błony śluzowej cewki moczowej.
- Brak konsultacji z lekarzem: We wszystkich sytuacjach, zwłaszcza w nietypowych przypadkach, takich jak wady anatomiczne, niezbędna jest konsultacja ze specjalistą.
Znaczenie odpowiedniego rozmiaru cewnika
Wybór właściwego rozmiaru cewnika jest kluczowy dla bezpieczeństwa i komfortu dziecka podczas samocewnikowania.
- Zbyt mały cewnik: Może powodować wyciekanie moczu wokół jego powierzchni. Ponadto zbyt mała średnica cewnika może wydłużać czas procedury, a także prowadzić do frustracji zarówno u pacjenta, jak i personelu medycznego.
- Zbyt duży cewnik: Zwiększa ryzyko uszkodzenia delikatnej błony śluzowej cewki moczowej, co może skutkować bólem, krwiomoczem lub zwiększoną podatnością na infekcje.
Podsumowanie
Podsumowując, prawidłowy dobór rozmiaru cewnika u dzieci wymaga uwzględnienia zarówno wieku, masy ciała, jak i indywidualnych cech anatomicznych pacjenta. Stosowanie prostych wzorów, takich jak formuła Kopača, może być pomocne w szybkim określeniu odpowiedniego rozmiaru, szczególnie w sytuacjach wymagających natychmiastowej interwencji. Niemniej jednak, ostateczna decyzja zawsze powinna opierać się na profesjonalnej ocenie klinicznej i być dostosowana do specyficznych potrzeb dziecka. Tylko takie podejście może zapewnić skuteczność samocewnikowania, minimalizację ryzyka powikłań oraz komfort małego pacjenta.
Źródła:
- Formula estimation of appropriate urinary catheter size in children, Matjaž Kopač – https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/instance/6530733/pdf/10-3233-PIC-13069.pdf
- Guidelines for Intermittent Catheterisation in Children, European Society for Paediatric Urology – https://www.espu.org/e-books/CIC_guidelines/
EDUKACJA
Najnowsze artykuły
Zachęcamy do zapoznania się z naszymi ostatnimi wpisami na stronie.
W przypadku pytań lub wątpliwości chętnie udzielimy na nie odpowiedzi.
